Paʻi ʻia ke poʻo o ke poʻokumu

Subscribe Now Choose a package that suits your preferences.
Start Free Account Get access to 7 premium stories every month for FREE!
Already a Subscriber? Current print subscriber? Activate your complimentary Digital account.

Synopsis: The recent incident at Lahainaluna High School involving a speech by the principal admonishing the students that they would be punished if they did not settle down during a school assembly has generated a lot of hype calling for her removal. Sounds a bit like a lynch mob. Come on now!

Synopsis: The recent incident at Lahainaluna High School involving a speech by the principal admonishing the students that they would be punished if they did not settle down during a school assembly has generated a lot of hype calling for her removal. Sounds a bit like a lynch mob. Come on now!

•••

ʻAuhea ʻoe e Hawaiʻi. He kākoʻo paha i ia mea he hoʻopaʻi, ʻaʻole paha?

Aia i Maui, i Lahainaluna hoʻi, ua wawalo maila ka hauwalaʻau a ka lehulehu no ko lākou ukiuki i ke ʻano o ka haʻiʻōlelo a ke poʻokumu o ke Kula Kiʻekiʻe ʻo Lahainaluna. ʻOiai e mālama ʻia ana ka hālāwai mua o ka makahiki kula, i ke kū ʻana o ke poʻokumu i kāna haʻiʻōlelo, he wā nō i kali ai ʻo ke emi mai o ka hauwalaʻau a nā haumāna. A mālie mai, ʻo kona wā nō ia i aʻoaʻo ai i ua mau haumāna nei ē he hopena ko ka noke ʻana i ka lapa. ʻO ia hoʻi, ua haʻi akula ʻo ia e kāpae ʻia ana ka papaʻaina a ka papa kiʻekiʻe loa a me ka hulahula nui ʻana a ka papa o nā ʻōpio o ia hope aku. ʻO ia ana ka hoʻopaʻi.

ʻAʻole naʻe i hoʻopaʻi ʻiʻo ʻia. Eia naʻe, ʻo ka wawā i lohe ʻia ma Lahaina a puni, ua lawa ia e makaʻu ai nā luna o ka DOE, a no laila, kohu mea lā, ua hoʻoili aku lākou i ka nui o ka hewa ma luna o ke poʻokumu a ʻo kona hoʻopaʻi ʻia maila nō ia. Ua huki ʻia mai ʻo ia mai loko mai o kona kūlana he poʻokumu a ua hoʻihoʻi ʻia i ke keʻena o ka DOE, kahi e hana ai a hiki i ka pau ʻana o ka hoʻokolokolo ʻia o kēia hihia. He mau lā hainā maoli nō kā hoʻi kēia nona!

E like me ka mea maʻa mau i kēia mau lā, he paʻi wikiō ʻia nā mea a pau, a pau pū hoʻi me kā ia ala haʻiʻōlelo, a ua hōʻike ʻia e ka poʻe hoʻonui moʻolelo o ke kūkala nūhou. I nānā aku ka hana oʻu, ʻaʻole naʻe i ahuwale ke kumu i hewa ai kā ia ala hana. Ua ʻano pūʻiwa au i ka nui ukiuki o ka lehulehu. Wahi a kekahi poʻe, aia ka pono ʻo ke kīpaku ʻana iā ia. Kainō ua hili maoli akula ʻo ia i kekahi haumāna i ka lāʻau. ʻO ka ʻoiaʻiʻo, ʻaʻohe wahi ʻano o ka weliweli a ʻike ʻia mai ma luna o ia wikiō. ʻAʻole ʻo ia i ʻuā. ʻAʻole ʻo ia i keʻehi i ka papahele. Ua hōʻike wale aku nō ʻo ia i ka hopena o ke kolohe. He aʻoaʻo wale nō ka hana.

I kekahi manawa, ua lohe ʻia ʻo ia e noi ana i nā haumāna, me ka leo mālie, e hoʻihoʻi i kā lākou mau kelepona paʻalima (ʻaʻole naʻe i hōʻike ʻia e ka nūhou). I loa nō a puka mai kēia noi, hū aʻela ka wawā o nā leo namunamu o nā haumāna. Kohu kamaliʻi pailani. Noʻu iho, he mau hopena ko ka pailani, a he hopena ia e makaʻu ai kākou. ʻO ka pailani nō ka mea e ulu ai ka hōʻoio, ka ʻōlelo pākīkē, ke kīkoʻolā, ka hana lapa a hihiu paha, a i kekahi wā, ʻo ka pale kānāwai. Na wai nō hoʻi lākou e hoʻolaka?

Wahi a kahiko, e paʻa ka waha a hoʻolohe ka pepeiao. ʻO ia ke koina e kō ai ke aʻo. Aloha nō kākou ma kēia hope aku inā e hulikua ʻia ke aʻo a ka poʻe kahiko. Pehea hoʻi e mau ai ka mālamalama o ka ipukukui o ia ʻāina, ka mea hoʻi i kaulana i ka pio ʻole i ke Kauaʻula? E ao kākou o hū mai auaneʻi ka pō.

The weekly Hawaiian language column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawaii.